Trước khi Nintendo Entertainment System (NES) thay đổi hoàn toàn ngành công nghiệp trò chơi điện tử toàn cầu, phiên bản tiền nhiệm của nó đã ra mắt sớm hơn vài năm tại Nhật Bản với tên gọi Family Computer, hay còn được biết đến phổ biến hơn là “Famicom”. Famicom không chỉ đơn thuần là phiên bản tiếng Nhật của NES; những điểm khác biệt độc đáo của nó đã biến đây thành một trong những hệ máy chơi game hấp dẫn nhất của Nintendo. Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích những nét đặc trưng làm nên sự khác biệt giữa hai huyền thoại này, từ thiết kế bên ngoài, tay cầm điều khiển cho đến khả năng xử lý âm thanh và cơ chế nạp băng game, đồng thời tối ưu hóa thông tin để giúp độc giả Việt Nam dễ dàng nắm bắt và hiểu rõ hơn về lịch sử phát triển của Nintendo.
Thiết Kế: Từ “Đồ Chơi Gia Đình” Đến “Hệ Thống Giải Trí”
Sự khác biệt rõ ràng nhất giữa Famicom và NES bắt đầu từ thiết kế bên ngoài. Trong khi NES nổi bật với vỏ máy đơn sắc xám và trắng, Famicom tự hào với bảng màu đỏ, be và vàng rực rỡ trên cả thân máy lẫn tay cầm. Có một vài điểm khác biệt trực quan khác giữa Famicom và NES mà chúng ta sẽ khám phá chi tiết hơn.
Famicom: Nguồn Cảm Hứng Từ Game & Watch Và Triết Lý “Đồ Chơi Gia Đình”
Không chỉ mang lại vẻ ngoài bắt mắt, gam màu đỏ và vàng của Famicom còn được lấy cảm hứng trực tiếp từ dòng máy cầm tay Game & Watch thành công rực rỡ của Nintendo. Mặc dù Game & Watch không phải là dự án phát triển game đầu tiên của Nintendo (danh hiệu đó thuộc về Color TV-Game 6 năm 1977), nhưng thành công bất ngờ của những chiếc máy Game & Watch đơn giản đã nhanh chóng biến Nintendo thành một trong những công ty lớn nhất trong ngành công nghiệp game. Dòng Game & Watch có nhiều phối màu khác nhau, nhưng bảng màu đỏ và vàng đã truyền cảm hứng cho Famicom lần đầu tiên xuất hiện với sự ra mắt của Manhole vào năm 1981.
Nintendo cũng có ý định tạo ra sự tương phản với các thiết kế cồng kềnh, mang tính cơ khí của đối thủ bằng cách cố ý làm cho Famicom trông giống một món đồ chơi. Đúng như tên gọi, Family Computer được thiết kế để các gia đình và người chơi ở mọi lứa tuổi có thể cùng nhau tận hưởng. Thiết kế nhỏ gọn, đầy màu sắc của nó đã giúp thu hút cả trẻ em và người lớn. Console này thậm chí còn bao gồm một nút “eject” (đẩy băng) không mấy hữu dụng về mặt chức năng nhưng được thêm vào chỉ để việc thay băng game trở nên thú vị hơn đối với trẻ nhỏ.
NES: Chiến Lược Vượt Qua Khủng Hoảng Game Năm 1983
Trong khi NES giữ nguyên sơ đồ điều khiển, hầu hết các phần còn lại trong thiết kế của Famicom đều được thay đổi triệt để. Thị trường phương Tây vào thời điểm đó vẫn đang phải đối mặt với hậu quả của cuộc khủng hoảng trò chơi điện tử năm 1983. Cuộc suy thoái toàn ngành này do sự bão hòa của các game console chất lượng thấp gây ra, dẫn đến sự sụt giảm nhanh chóng về doanh số và sự quan tâm chung của người tiêu dùng đối với các hệ máy chơi game mới. Để khắc phục định kiến tiêu cực này, Nintendo đã thiết kế NES sao cho nó không giống một máy chơi game truyền thống và tránh mọi liên hệ với trò chơi điện tử bằng cách quảng bá nó như một “Hệ thống Giải trí” (Entertainment System).
NES cũng được thiết kế để có giá thành thấp, vì Nintendo hy vọng một mức giá phải chăng sẽ thu hút người tiêu dùng trong bối cảnh sự quan tâm đến console đang suy giảm. Thiết kế hình hộp, không màu sắc của nó là kết quả của nỗ lực đơn giản hóa thiết kế bên ngoài của Famicom và giảm chi phí sản xuất, nhưng điều này cũng dẫn đến việc loại bỏ một số tính năng đáng chú ý nhất của console phiên bản Nhật Bản.
Tay Cầm Famicom: Kết Nối Cố Định và Tính Năng Micro Độc Đáo
Hệ máy chơi game Nintendo Famicom màu đỏ và trắng với tay cầm gắn liền.
Tay cầm của Famicom khác biệt so với tay cầm NES ở một vài khía cạnh, đáng chú ý nhất là chúng được gắn liền vào console. Lựa chọn thiết kế này nhằm mục đích góp phần tạo nên vẻ ngoài giống đồ chơi của Famicom (cũng như rẻ hơn để sản xuất), nhưng điều đó đồng nghĩa với việc không có cách nào để tháo rời hoặc thay thế tay cầm nếu chúng bị hỏng. NES đã giải quyết vấn đề này bằng cách thiết kế lại tay cầm có thể tháo rời, cũng như làm chúng lớn hơn một chút để phù hợp với người chơi lớn tuổi.
Ngoài những hạn chế rõ ràng của tay cầm gắn liền, còn có một tính năng khác làm cho tay cầm Famicom trở nên đặc biệt so với NES. Tay cầm số II của Famicom – thường dành cho người chơi thứ hai – có tích hợp sẵn một micro. Mặc dù tính năng này hiếm khi được sử dụng, nhưng việc Famicom bao gồm điều khiển bằng giọng nói vào thời điểm đó là một bước đột phá mang tính cách mạng.
Đối với một vài game Famicom có sử dụng micro của tay cầm số II, nó thường được dành cho các easter egg hoặc lệnh tùy chọn. Ví dụ, trong The Legend of Zelda, bạn có thể làm cho quái vật Polls Voices – một loại ma chuột trong hầm ngục – bị choáng bằng cách hét vào micro. Phiên bản NES đã loại bỏ tính năng này, mặc dù sách hướng dẫn của nó vẫn còn ghi nhầm về điểm yếu của quái vật này với tiếng ồn lớn.
Một trang sách hướng dẫn game The Legend of Zelda hiển thị danh sách kẻ thù và mô tả của chúng.
Một trong số ít game yêu cầu micro là tựa game Takeshi’s Challenge nổi tiếng tệ hại nhưng mang tính biểu tượng. Nhiều đoạn trong game yêu cầu bạn nói các cụm từ cụ thể, thổi vào micro hoặc hát toàn bộ bài hát karaoke. Mặc dù game không hướng dẫn rõ ràng khi nào cần sử dụng micro, nhưng cách sử dụng điều khiển bằng giọng nói sáng tạo trong các game như Takeshi’s Challenge đã vượt xa thời đại của nó.
Cơ Chế Nạp Băng: Điểm Khác Biệt Quan Trọng Nhất Về Trải Nghiệm
Băng game Super Mario Bros. được nạp vào khe cắm top-loading của hệ máy Famicom.
Có lẽ sự khác biệt đáng kể nhất giữa NES và Famicom là phương tiện giữ băng game của chúng. Famicom sử dụng cơ chế nạp băng từ trên xuống (top-loading) – nghĩa là băng game được lắp vào một khe cắm nằm ở phía trên console – tương tự như hầu hết các console sử dụng băng game khác. Tuy nhiên, như một phần trong kế hoạch của Nintendo of America để “giả vờ” rằng NES không phải là một máy chơi game, NES đã sử dụng khe nạp băng từ phía trước (front-loading), tương tự như các đầu đĩa VCR.
Băng game Famicom có nhiều thiết kế đầy màu sắc khác nhau, và kích thước nhỏ gọn của chúng giúp việc cất giữ dễ dàng. Nintendo cũng không quá khắt khe đối với các nhà phát triển bên thứ ba cho Famicom, khi một số game được cấp phép chính thức của console này sử dụng vỏ ngoài và bảng mạch băng game tùy chỉnh.
Trong khi đó, băng NES yêu cầu hình dạng và thiết kế hoàn toàn khác để vừa với khe nạp băng từ phía trước của console. Băng NES gần như lớn gấp đôi băng Famicom, và ngoài những trường hợp ngoại lệ đáng chú ý như băng Nintendo World Championships màu vàng, hầu hết các bản phát hành chính thức đều sử dụng cùng một thiết kế băng màu xám.
Một bộ sưu tập các băng trò chơi điện tử cũ, bao gồm cả băng Battletoads nổi tiếng là khó.
Thật không may, cơ chế nạp băng từ phía trước của NES đã gây ra một lỗi thiết kế lớn. Các băng game được đặt vào khe nạp băng của NES có xu hướng làm cong các chân kết nối, vốn cho phép console đọc băng. Với việc sử dụng lâu dài, các chân kết nối cuối cùng có thể bị mòn hoặc bị uốn cong vĩnh viễn. Mặc dù những chân này có thể được sửa chữa, nhưng thiết kế có vấn đề của cơ chế front-loader đồng nghĩa với việc ngay cả các bộ phận thay thế cũng sẽ dễ bị cùng một vấn đề.
Nintendo đã từ bỏ thiết kế front-loader cho tất cả các console sử dụng băng game trong tương lai của mình. Năm 1993, Nintendo phát hành một phiên bản NES nạp băng từ trên xuống (top-loader NES) có phần giống với thiết kế của Famicom. Không giống như mẫu front-loader, top-loader NES không hỗ trợ video composite, mặc dù tính năng này cũng không có trên Famicom gốc.
Các hệ máy sử dụng băng game sau này như Super Nintendo Entertainment System (SNES) và Nintendo 64 gần như giống hệt với các phiên bản Nhật Bản của chúng, bao gồm việc sử dụng cơ chế nạp băng từ trên xuống. Ngay cả các máy cầm tay của Nintendo và Switch cũng đã tuân theo định dạng nạp băng từ trên xuống của Famicom.
Nâng Cấp Âm Thanh và Lưu Trữ: Đặc Quyền Của Famicom Tại Nhật Bản
Hệ máy Nintendo Famicom màu đỏ và trắng kết nối với hệ thống đĩa Famicom (FDS).
NES là quê hương của hàng trăm bản nhạc game mang tính biểu tượng, nhưng nhiều bài hát được yêu thích lại nghe hoàn toàn khác trên Famicom. Mặc dù cả hai console đều có bộ xử lý âm thanh tương tự và các game của chúng sử dụng cùng một bản nhạc gốc, Famicom có thể mang lại chất lượng âm thanh cao hơn nhờ hai tính năng độc quyền tại Nhật Bản.
Không giống như NES, Famicom không chỉ giới hạn ở các game dạng băng. Năm 1986, Nintendo đã phát hành Famicom Computer Disk System – còn được gọi là FDS – một phụ kiện mở rộng cho phép console chạy game từ đĩa mềm. Các game được phát hành cho FDS hỗ trợ nhiều tính năng không phổ biến trong các game băng, trong đó quan trọng nhất là khả năng lưu dữ liệu.
Thay vì phải ghi lại mật khẩu dài dòng hoặc chơi game một mạch, các phiên bản FDS của các game như Metroid và Castlevania có chức năng lưu game đầy đủ với nhiều khe lưu. Sau này, các băng NES và Famicom dành cho các game lớn hơn như The Legend of Zelda và Final Fantasy đã chứa một bộ nhớ RAM chạy bằng pin cho phép tích hợp các chức năng lưu game tương tự.
Hệ thống lưu game không phải là thứ duy nhất mà FDS đóng góp cho Famicom. FDS còn bổ sung một kênh âm thanh phụ cho Famicom, cho phép các game dựa trên đĩa của nó mang lại âm nhạc với chất lượng tốt hơn và nhiều âm thanh độc đáo hơn. So với phiên bản NES, nhạc nền FDS tái tạo âm thanh của các nhạc cụ truyền thống tốt hơn nhiều và mang lại những giai điệu tràn đầy năng lượng. Ngay cả những bản nhạc NES được yêu thích của The Legend of Zelda và Kid Icarus cũng có thể cảm thấy như một sự xuống cấp sau khi nghe phiên bản FDS của chúng.
Một số game Famicom cũng mang lại âm nhạc và hiệu ứng âm thanh chất lượng cao tương tự với các chip âm thanh mở rộng được tích hợp sẵn, tạo ra một kênh âm thanh bổ sung từ bên trong băng game. Không giống như FDS, chỉ thêm một kênh âm thanh phụ, các chip âm thanh mở rộng có thể cung cấp nhiều kênh âm thanh bổ sung. Hầu hết các chip này cung cấp ba kênh âm thanh, mặc dù một số có khả năng sử dụng tới 8 kênh phụ.
Cũng như FDS, các băng game có chip âm thanh mở rộng chỉ được phát hành tại Nhật Bản. Hai chân kết nối mà Famicom sử dụng để hỗ trợ các chip âm thanh mở rộng đã bị loại bỏ khỏi NES. Do đó, game NES không có bất kỳ phương tiện nào để sử dụng các kênh âm thanh bổ sung, dẫn đến sự khác biệt đáng kể về chất lượng âm nhạc giữa NES và Famicom.
Tuy nhiên, điều đó không nhất thiết có nghĩa là các phiên bản Famicom luôn tốt hơn. Thị hiếu âm nhạc rõ ràng là chủ quan, nhưng với tư cách là một người lớn lên cùng các phiên bản NES của những game này, cá nhân tôi thích nhạc nền của NES hơn các phiên bản Famicom của chúng. Âm thanh hạn chế của NES mang đến cho âm nhạc của nó một nét quyến rũ cổ điển mà FDS và các bản phát hành chip âm thanh mở rộng còn thiếu sót. Ngoại lệ duy nhất là Castlevania III – nhạc nền Famicom tuyệt vời của nó dễ dàng là một trong những bản nhạc hay nhất trên cả hai console.
Famicom hay NES: Đâu là Lựa Chọn Tốt Hơn?
Câu trả lời có lẽ sẽ nghe có vẻ “thoái thác”, nhưng thực sự không có người chiến thắng rõ ràng giữa Famicom và NES. Famicom là một hệ thống giàu tính năng hơn với chất lượng âm thanh tốt hơn và độ bền cao hơn về lâu dài, nhưng nhiều tính năng này đã bị tận dụng rất ít. Ngay cả các chip âm thanh mở rộng cũng hiếm khi được sử dụng ngoài một số lượng nhỏ game.
Mặc dù NES có thể được coi là một phiên bản Famicom bị “cắt giảm” với một lỗi thiết kế đáng tiếc, nhưng nó cũng đã cải tiến so với người tiền nhiệm của mình ở một số khía cạnh. Tay cầm có thể tháo rời lớn hơn và hỗ trợ video composite của NES đã giải quyết những thiếu sót rõ ràng nhất của Famicom. Và ngoài ra, NES còn có cả Power Glove huyền thoại!
Lựa chọn console của bạn cuối cùng sẽ phụ thuộc vào sở thích cá nhân. Bạn quan tâm nhiều hơn đến âm nhạc hay đồ họa? Các tính năng “độc lạ” của tay cầm hay sự thoải mái khi sử dụng tay cầm? Một thiết kế đầy màu sắc gợi nhớ về những kinh điển retro, hay một vẻ ngoài hiện đại đã định nghĩa lại tương lai của ngành game? Dù lựa chọn của bạn là gì, thật dễ hiểu tại sao cả hai hệ thống vẫn được nhớ đến một cách trìu mến cho đến ngày nay.
Hãy chia sẻ ý kiến của bạn về Famicom và NES dưới phần bình luận, và đừng quên khám phá thêm các bài viết chuyên sâu khác của chúng tôi về lịch sử và công nghệ game tại thichcongnghe.net!
