Sony chưa thực sự gặt hái được nhiều thành công trong mảng game bắn súng. Trong khi Helldivers II vẫn đang làm mưa làm gió, nỗ lực gần đây nhất của công ty trong thể loại này, Concord, đã thất bại thảm hại chỉ sau hai tuần ra mắt, dẫn đến sự kết thúc của nhà phát triển Firewalk Studios. Việc Sony mua lại Bungie – cha đẻ của Halo và Destiny – lẽ ra phải là liều thuốc kích thích cần thiết để công ty trở lại vị trí dẫn đầu. Tuy nhiên, tình hình hiện tại lại không mấy khả quan, dấy lên lo ngại rằng chúng ta có thể sắp chứng kiến một kịch bản Concord thứ hai với tựa game Marathon của Bungie. Liệu lịch sử có lặp lại, hay Marathon sẽ là hy vọng mới của Sony trong thị trường game bắn súng khốc liệt?
Bungie Hồi Sinh Huyền Thoại Marathon
Trước khi gặt hái thành công vang dội với Halo: Combat Evolved trên Xbox đời đầu của Microsoft, Bungie từng là nhà phát triển chuyên các tựa game dành cho máy Macintosh. Công ty nổi tiếng với các tựa game trước đó như Pathways into Darkness (1993) và sau đó đã phát triển một game bắn súng góc nhìn thứ nhất (FPS) cho Apple Macintosh (và sau này là Apple Pippin) mang tên Marathon.
Lối chơi cổ điển của game Marathon của Bungie, một tựa game FPS huyền thoại trên Macintosh
Tựa game này thực sự nổi bật vào thời điểm mà game bắn súng góc nhìn thứ nhất còn là một hiện tượng tương đối mới mẻ. Marathon gây ấn tượng mạnh về mặt kỹ thuật vào thời đó, với hiệu ứng ánh sáng động, khả năng nhìn tự do bằng chuột, và một cảm biến chuyển động hiển thị vị trí kẻ thù trên bản đồ.
Cốt truyện của Marathon cũng không quá xa lạ so với Halo. Game lấy bối cảnh năm 2794 trên một con tàu thuộc địa của Trái Đất mang tên UESC Marathon. Bạn vào vai một sĩ quan an ninh khi một cuộc tấn công của người ngoài hành tinh khiến phần lớn con tàu bị tê liệt. Người chơi sẽ phải chiến đấu và khắc phục mọi thứ để nhiệm vụ thành công.
Logo game Marathon, biểu tượng của series game FPS nổi tiếng từ Bungie
Thành công của Bungie với Marathon đã dẫn đến hai phiên bản tiếp theo (với phần thứ hai được phát hành trên Windows 95) trước khi studio này được Microsoft mua lại vào năm 2000, một năm sau khi Halo: Combat Evolved lần đầu tiên được giới thiệu tại Macworld Expo 1999. Sau khi tách khỏi Microsoft vào năm 2007, công ty tiếp tục phát triển Destiny và phần tiếp theo của nó, chấm dứt thỏa thuận xuất bản 10 năm với Activision Blizzard (với bản quyền Destiny vẫn được giữ lại), để rồi cuối cùng được Sony thâu tóm vào năm 2022.
Đây chính là bối cảnh hiện tại của chúng ta, khi Bungie đang phát triển một phiên bản tiếp nối hiện đại cho tựa game đã giúp họ tạo dấu ấn từ nhiều năm trước. Đây cũng là một tựa game mà Sony đang đặt rất nhiều kỳ vọng, đặc biệt sau thất bại nặng nề của tựa game bắn súng anh hùng trực tuyến Concord vào năm 2024.
Thị Trường Game Bắn Súng: Rộng Lớn Nhưng Khốc Liệt
Trong những năm kể từ khi Marathon ra mắt vào năm 1994, thị trường game bắn súng góc nhìn thứ nhất đã bùng nổ mạnh mẽ. Vô số tựa game đã tái định nghĩa thể loại này, từ Quake đến Half-Life, và tiếp tục với các tựa game nhiều người chơi hiện đại như Overwatch và Valorant.
Dàn nhân vật đa dạng trong Overwatch 2, một đối thủ lớn của Marathon trong thị trường game hero shooter
Do sự phổ biến lâu dài của thể loại này, ai cũng muốn có một phần miếng bánh. Tuy nhiên, miếng bánh thì có hạn. Nổi bật trong một biển game được trau chuốt kỹ lưỡng và ấn tượng về mặt kỹ thuật là điều vô cùng khó khăn, ngay cả đối với một công ty như Bungie. Bạn không chỉ phải tạo ra một sản phẩm mà mọi người muốn chơi, mà còn phải lôi kéo họ rời bỏ các tựa game yêu thích hiện tại.
Phiên bản làm lại Marathon của Bungie có một chút khác biệt. Đây là một game bắn súng trích xuất (extraction shooter) góc nhìn thứ nhất nhiều người chơi, có yếu tố anh hùng (hero component). Game diễn ra trên hành tinh Tau Ceti, nơi từng được định cư bởi UESC Marathon trong các tựa game Marathon trước đó, sau một thời kỳ bất ổn khi nhiều cư dân đã biến mất. Trong thuộc địa này, một số con người đã từ bỏ cơ thể của mình để chuyển sang các phiên bản điều khiển học nâng cao, được gọi là Runners. Các Runners này phải tìm kiếm tài nguyên, hiện vật và các vật phẩm khác trong thuộc địa trước khi thoát ra an toàn.
Cảnh bắn súng hành động trong game Marathon của Bungie, thể hiện lối chơi extraction shooter
Marathon được xem là tựa game extraction shooter nổi bật nhất cho đến nay. Mặc dù The Division của Ubisoft với lối chơi “Dark Zone” thường được cho là đã “phát minh” ra thể loại này, nhưng các game extraction shooter đã đạt đến tầm cao mới với những cái tên như Escape from Tarkov và Delta Force, những game đã chinh phục người hâm mộ và thống trị bảng xếp hạng stream trong nhiều năm qua.
Bungie và Sony đang chạy theo thành công này, và khi nói đến các xu hướng game, đây không hẳn là vị trí mà bạn muốn mình ở đó. Trên thực tế, chính lời chỉ trích này đã được đưa ra với Concord ngay cả trước khi nó phát hành. Trong trường hợp đó, Sony và Firewalk Studios đang chạy theo thành công trong không gian game bắn súng anh hùng (hero shooter), một thể loại bị thống trị bởi các tên tuổi như Overwatch và Apex Legends (và gần đây là Marvel Rivals).
Có thể lập luận rằng bạn cần cả tầm nhìn để đổi mới và cả may mắn để tìm thấy mình đúng lúc, đúng chỗ. Hades ra mắt đúng vào thời điểm thế giới phát cuồng vì thể loại roguelite, Fortnite bước vào chỗ trống thoải mái do PUBG và các đối thủ khác tạo ra, trong khi REPO đang tận hưởng thời gian được chú ý sau khi các game như Phasmophobia đã giúp định hình vững chắc thể loại kinh dị co-op “gây sợ hãi cùng bạn bè”.
Với thời gian phát triển game ngày càng dài và chi phí sản xuất ngày càng cao, bạn có nguy cơ rất lớn bỏ lỡ hoàn toàn một xu hướng khi theo sau. Trong trường hợp của Marathon, mọi thứ thậm chí còn tồi tệ hơn sau khi Bungie thông báo trì hoãn vô thời hạn vào tháng 6 năm 2025.
Rào Cản Giá Cả: Cuộc Chiến Free-to-Play
Để tham gia vào một số game bắn súng lớn nhất thế giới hiện nay, bạn không tốn một xu nào. Điều này bao gồm Call of Duty: Warzone, Apex Legends, Delta Force, Fortnite và Marvel Rivals. Đây chính là những tựa game mà Marathon sẽ phải cạnh tranh.
Vấn đề duy nhất là Marathon sẽ không phải là một game miễn phí (free-to-play). Điều duy nhất mà Bungie đã công bố liên quan đến giá cả hiện tại là Marathon sẽ là một “sản phẩm cao cấp” (premium product) nhưng không phải là “tựa game giá đầy đủ” (full-priced title)—dù điều đó có nghĩa là gì. Tất cả những thông tin này được công bố vào tháng 4, rất lâu trước khi dự án bị trì hoãn vô thời hạn, vì vậy không ai biết điều gì sẽ xảy ra.
Góc nhìn cận cảnh khi nhắm bắn trong Marathon, thể hiện đồ họa và giao diện người dùng
Một lần nữa, điều này gợi nhớ đến những bình luận về Concord vào năm 2024. Marvel Rivals ra mắt vào tháng 12, chỉ ba tháng sau khi Concord bị đóng cửa, và nó đã trở thành một thế lực đáng gờm trong không gian game. Mặc dù game đã giành được một lượng người hâm mộ trung thành, mô hình free-to-play đóng một vai trò quan trọng.
Ảnh quảng bá của Concord với ba nhân vật, minh họa cho thất bại của game bắn súng trả phí của Sony
Đừng nghĩ rằng các game này không tạo ra lợi nhuận khổng lồ. Mặc dù game thủ đã không còn mặn mà với cơ chế “pay-to-win” (trả tiền để thắng) gây mất cân bằng, nhưng các vật phẩm trang trí (cosmetics) và thẻ chiến đấu (battle passes) vẫn tiếp tục đảm bảo rằng các game này thu về lợi nhuận. Không có điều này, các game free-to-play không thể tồn tại và sẽ đi vào vết xe đổ của Rumbleverse và Knockout City.
Sẽ thật đáng mừng nếu một tựa game như Marathon có thể thành công trong một thị trường mà các game lớn nhất thường dựa vào “FOMO” (nỗi sợ bỏ lỡ) và các phương thức kiếm tiền mang tính săn mồi khác. Sau tất cả, Bungie đã gặt hái thành công lớn với Destiny 2, một game ban đầu là sản phẩm trả phí, sau đó chuyển sang miễn phí, và vẫn tiếp tục sản xuất nội dung mới cho đến năm 2025 (với các bản mở rộng tiếp theo được lên kế hoạch cho năm 2026).
Marathon và Những Lùm Xùm Dư Luận
Thành công đó, tuy nhiên, dường như còn rất xa vời ở thời điểm hiện tại. Một trong những điều mà Bungie đang phải vật lộn, ngoài việc gánh vác kỳ vọng của Sony, là danh tiếng không mấy tốt đẹp của họ.
Vào tháng 5, Bungie đã kết thúc đợt thử nghiệm alpha kín sau khi mời người hâm mộ và giới truyền thông dùng thử bản dựng sớm của game. Mặc dù không nên đưa ra quá nhiều kết luận dựa trên một phiên bản game trước khi phát hành, nhiều người thử nghiệm đã có những ấn tượng ban đầu khá thờ ơ.
Cảnh người chơi Marathon đang nhắm bắn và chịu sát thương, thể hiện độ khó của game trong giai đoạn alpha
Hầu hết đều đồng ý rằng cơ chế bắn súng (gunplay) khá ổn, nhưng không thực sự nổi bật (nhiều người nhận xét rằng họ kỳ vọng nhiều hơn từ studio đã tạo ra Destiny). Một số người đặt câu hỏi về sự cần thiết của yếu tố “hero” trong một game extraction shooter. Những người khác phàn nàn rằng game quá khó, đặc biệt đối với người chơi đơn độc. Dường như Bungie cũng đã đưa ra một số lựa chọn kỳ lạ, như việc bao gồm hỗ trợ nhắm mục tiêu (aim assist) mạnh cho người chơi PC (điều đã được “sửa” trong bản beta).
Phản ứng cộng đồng rộng rãi chủ yếu là tiêu cực, với số lượng người chơi giảm xuống khoảng 20% so với mức game đạt được khi ra mắt và các buổi stream trên Twitch cũng giảm theo. Nhiều người đặt câu hỏi liệu có đủ nội dung để biện minh cho một bản phát hành trả phí, điều mà Bungie đã khẳng định trước đó. Phản ứng này đã dẫn đến việc Marathon bị trì hoãn vô thời hạn.
Phong cách nghệ thuật độc đáo của Marathon, bị ảnh hưởng bởi cáo buộc đạo nhái
Nhưng tin xấu chưa dừng lại ở đó. Vào tháng 5, thông tin rò rỉ về việc nghệ sĩ Antireal tiết lộ rằng Bungie đã đạo nhái tác phẩm của họ, với các thiết kế xuất hiện gần như không thay đổi không chỉ trong cảnh quay gameplay mà còn trong bộ công cụ báo chí của game và trên trang chủ. Đây không phải là lần đầu tiên Bungie bị cáo buộc làm điều này.
Bungie đã phản hồi bằng cách tuyên bố rằng “một cựu nghệ sĩ của Bungie đã đưa những hình ảnh này vào một bảng kết cấu (texture sheet) cuối cùng được sử dụng trong game” và công ty cam kết “làm đúng với nghệ sĩ đó”. Thật khó để bỏ qua sự thật rằng toàn bộ phong cách hình ảnh của Marathon—từ văn bản glitchy, phông chữ mạnh mẽ, màu sắc tươi sáng, đến chủ nghĩa hiện đại retro—dường như bị ảnh hưởng rất nhiều bởi nghệ sĩ này.
Tương Lai Nào Cho Marathon?
Thành công hay thất bại của Marathon vẫn còn là một ẩn số. Chúng ta hy vọng rằng Bungie có thể cứu vãn dự án, đền bù cho nghệ sĩ mà họ đã làm sai, và tái tạo loại thành công mà Destiny đã từng gặt hái. Marathon chắc chắn có một vài yếu tố thuận lợi mà Concord không có, bất chấp những ấn tượng ban đầu không mấy tốt đẹp và dư vị khó chịu mà một vụ bê bối đạo nhái có thể để lại.
Những thành tựu của Bungie được giới thiệu trong trailer Marathon, khẳng định uy tín của nhà phát triển
Với lịch sử của mình, Bungie đã chứng minh khả năng tạo ra những thế giới game thú vị. Series Marathon khai thác từ một kho tàng lore đã nuôi dưỡng ba tựa game trước đó, mặc dù điều đó đã diễn ra cách đây 30 năm. Mức giá của Marathon có thể sẽ có ảnh hưởng lớn đến thành công của nó, nhưng sẽ rất tốt nếu thấy một game bắn súng trả phí thành công giữa một biển các tựa game free-to-play.
Không giống như Concord, Marathon sẽ là một tựa game đa nền tảng ngay từ khi ra mắt, với cả phiên bản Xbox Series X|S và Windows đang được phát triển. Nó cũng có cơ hội trở thành game extraction shooter đầu tiên đưa thể loại này trở nên phổ biến trên console. Tarkov đã tự tạo ra một thị trường ngách riêng cho game thủ PC hardcore, và Delta Force vẫn chưa ra mắt trên console tính đến thời điểm viết bài này. Liệu có cơ hội nào để Marathon làm được điều mà Fortnite đã làm cho thể loại battle royale?
Có thể. Chỉ có thời gian mới có thể trả lời.
